پرنــده داران (اعــم از پرورشدهنــدگان طیــور، فروشــندگان و نگهدارنــدگان پرنــدگان زینتــی) بایــد آگاه باشــند کــه برخــی از بیماریهــای پرنــدگان میتواننــد بــه انســان ســرایت کننــد. با این وجــود، قابــل توجــه اســت کــه چنیــن بیماریهایــی به قــدر کافــی معمولــی و رایــج نیســتند کــه آنهــا از پرنــده داری ناامیــد شــوند. بــرای اکثــر مــردم، بیماریهــای پرنــدگان به عنــوان خطــر جــدی مطــرح نمی شــود ولــی پرنــده داران و افــرادی کــه بــه نحــوی بــا انــواع پرنــدگان در تمــاس هســتند بایــد از آنهــا مطلــع بــوده و در صــورت نیــاز از پزشــک کمــک بگیرنــد.
عنــوان زوتوزیــر بــه بیماریهــای عفونــی و قابــل ســرایت حیــوان بــه انســان اشــاره دارد. عوامــل عفونــی و آلوده کننــده میتواننــد انــواع پروتوزآهــا، قارچهــا، باکتریهــا، کالمیدیاهــا یــا ویروسهــا باشــند. آســیب پذیری فــرد و شــدت ایــن عفونتهــای میکروبــی بــا میــزان ســن، وضعیــت بهداشــت، امنیــت )نقــص سیســتم ایمنــی یــا سیســتم ایمنــی سرکوب شــده و زمــان شــروع درمــان متنــوع اســت. همچنیــن، توانایــی یــک میکروارگانیســم در ایجــاد بیمــاری میتوانــد بــا قــدرت بیماریزایــی و عفونتزایــی میکروارگانیســم مقــدار یــا دوز داروی تجویزشـده و راه مسـیر آلودگـی متفــاوت باشــد. ،آریزونــوز ،ســالمونلوز کالمیدیــوز شــایعترین ایــن عفونتهــا کلــی باســیلوز هسـتند. کالمیدیـوز، سـالمونلوز، انسـفالیت اسبی و توبــر کولــوز پرنــدگان ممکــن اســت شــدید بــوده و حتــی تهدیدکننــده حیــات باشــند.
کالمیدیوز
میکــروب کالمیدیاســیتایی ارگانیســمی باکتــری ماننــد و نــادر اســت کــه انتشــار جهانــی داشــته و بــر بیــش از 100 گونــه پرنـده اثـر می گـذارد. وقتـی ایـن میکـروب در طوطیـان بیمـاری ایجـاد کنـد بـه تـب طوطــی یــا ســیتاکوز معــروف اســت و وقتـی در سـایر پرندگان و انسـان تشـخیص داده شــود ارنیتــوز نامیــده میشــود. در ایالات متحــده، کالمیدیــوز در بوقلمونهــا، کبوتــران و طوطی هــا مشــکل بزرگــی اســت. در اروپــا گونه هــای عمـده ای کـه تحـت تأثیـر قـرار می گیرنـد اردکهــا و غازهــا هســتند. البتــه برخــی پرنــدگان نظیــر بوقلمون هــا به شــدت بــه کالمیدیــوز حســاس هســتند درحالی کــه ســایرین مقاومــت بیشــتری دارنــد.
کالمیدیــوز به طــور عمــده بــا استنشــاق گرد و غبـار فضـولات آلـوده منتقـل می شـود و توســط پرنــدگان حامــل کــه به عنــوان منبــع اصلــی ایــن بیمــاری به حســاب می آینـد، پخـش می شـوند. ایـن ارگانیسـم بــا فضــولات و ترشــحات بینــی دفــع می گــردد. بیــرون ریختــن ایــن اجــرام به طــور ناپیوســته اســت و معمــولا بــا اســترس ایجــاد می شــود.
وضعیــت حامــل بــودن می توانــد بــرای چندیــن ســال دوام بیــاورد. ایــن ارگانیســم در محیــط خشـک زنـده می مانـد. بنابرایـن، از طریـق دهــان به راحتــی پخش شــده و انتقــال از راه وســایل و لباسهــای آلــوده صــورت می گیــرد. کالمیــدوز می توانــد از پرنــدهای بــه پرنــده دیگــر، فضلــه بــه پرنــده و پرنــده بـه انسـان منتقـل شـود.
انتقـال انسـان بـه انسـان در صـورت قـرار گرفتـن در معـرض بــزاق دهــان بیمــار انجــام می شــود. خطــر شــغلی کالمیدیــوز بــرای افــرادی کــه بــا طوطیــان، کبوتــران و همچنیــن اشــخاصی کــه در کشــتارگاه های بوقلمــون و آزمایشــگاه های تشــخیص پرنــدگان کار می کننــد وجــود دارد.
دوره کمــون کالمیدیــوز 4 تــا 15 روز و به طور معمــول 10 روزه اســت. در پرنــدگان تحــت تأثیــر قرارگرفتــه علائــم عمومــی شــامل اســهال، ســرفه و آبریــزش بینــی و چشــم اســت و درصورتی کـه بیمـاری تشـخیص داده نشـده یــا درمــان نگــردد، ممکــن اســت تلفــات زیــادی رخ دهــد.
در بوقلمون هــای آلــوده، نقصــان ناگهانــی در تولیــد تخــم آنهــا مشــاهده می شــود. در انســان کالمیدیــوز خــودش را به صــورت یــک بیمــاری تنفســی تــب دار نشــان می دهــد و معمــولا یــک حملــه ناگهانــی بــا لــرزش، دردهــای مفاصــل و ماهیچــه، ســردرد، ســرفه، بی اشــتهایی و دردهــای قفســه ســینه همــراه اســت.
پیچیدگـی علائـم ممکـن اسـت بـا بـزرگ شــدن طحــال، التهــاب ماهیچــه قلــب و کاهــش ضربــان قلــب نتیجــه شــود. پرنـدگان آلـوده بایـد بـا کلرتتراسـایکلین یــا ســایر آنتی بیوتیک هــای مشــابه مؤثــر در مقابــل گونه هــای متعــدد میکروارگانیســم ها بــرای مــدت 45 روز تــا برطــرف شــدن عفونــت، درمــان شــوند. در کبوتــران و بوقلمون هــا به منظــور حــذف کامــل ناقــان، ممکــن اســت بــه درمــان طولانی مــدت نیــاز باشــد.
در انسـان، افـراد تحـت تأثیـر قرارگرفتـه، حداقــل بــرای 21 روز بــا تتراســایکلین درمــان می شــوند. قابــل توجــه اســت بــه دلیــل بانــد شــدن برگشــت ناپذیر ایــن آنتی بیوتیــک بــا مــواد معدنــی همچــون کلســیم توصیــه می شــود مقــدار کلســیم خــوراک در طــی مــدت درمــان پاییــن نگه داشــته شــود.
سالمونلوز
تقریبـاً دویسـت (200 ) سـروتیپ مختلف از گونــه ســالمونال وجــود دارد. اکثــر حیوانـات بـه عفونـت سـالمونالیی حسـاس و آســیب پذیرند. ایــن بیمــاری باکتریایــی به طــور مکــرر در افــرادی کــه تحــت اســترس قــرار می گیرنــد، رخ میدهــد. بســیاری از عفونت هــا تحــت بالینــی هســتند. از علائــم کلینیکــی معمــول در کلیــه گونه هــا می تــوان بــه اســهال، اسـتفراغ و تـب جزیـی اشـاره کـرد. عفونـت می توانــد پیشــرفت کــرده و بــه از دســت دادن آب بــدن، ضعــف و برخــی موانــع )به ویــژه در افــراد بســیار پیــر یــا بســیار جـوان) بـه مـرگ منجـر شـود. در حـالات شــدید بیمــاری، تــب بــالا، ســیتی ســمی )مســمومیت خونــی)، ســر درد، بــزرگ و دردنــاک شــدن طحــال دیــده می شــود.
عفونتهــای کانونــی ممکــن اســت هــر اندامــی را دربرگیــرد مثــل قلــب، کلیــه، مفاصــل، مننژیــت (غشــاهایی کــه مغــز و طنــاب عصبــی را محافظــت و احاطــه می کننــد) و پریوســئوم (غشــای فیبــری بافــت همبنــد کــه کلیــه اســتخوانها را به جــز در مفاصــل احاطــه می کنــد(.
دوره کمــون 6 تــا 72 ســاعت اســت، اگرچــه از 12 تــا 36 ســاعت رایج تریــن اسـت، سـالمونال بـا بلـع غـذای آلوده شـده بـه مـواد دفعـی(در لولـه گـوارش) منتقـل می شــود. دفــع باکتــری معمــولا از چنــد روز تـا چنـد هفتـه متغیـر اسـت. سـالمونال انتریتیدیـس در فضـولات پرنـدگان قـادر بــه نفــوذ از پوســته تخــم می باشــد و ممکــن اســت در تخم هــای پختــه نشــده وجــود داشــته باشــد.
کلی باسیلوز
کلـی باسـیلوز بـا عفونـت اشرشـیا کلـی ایجــاد می گــردد. اشرشــیاکلی باکتــری اســت کــه به طــور طبیعــی در روده هــای حیوانــات زیســت می کنــد. ســویه های مختلفــی (بســیاری گونه هــای ویــژه( از آن وجــود دارنــد. همــه ســویه ها بیمــاری زا نیســتند. در طیــور عفونــت و آلودگــی اشرشــیاکلی ممکــن اســت ســبب ســپتی ســمی، بیماری هــای تنفســی مزمــن، ســینوزیت ( التهــاب مفاصــل( کــه میتوانــد منجــر بــه لنگــش شــود(، پــری کاردیــت ( التهــاب غشــای اطــراف قلــب) و ســال پینجیتیــس ( التهــاب اویداکــت)گــردد.
انســان مبتـلـا بــه اشرشــیاکلی ممکــن اســت اســهال را بــا علائــم پیچیــده دیگــری بســته بــه ســروتیپ اشرشــیاکلی نشــان دهــد. ایــن علائــم ممکــن اســت شــامل تــب، شــوک، اســهال خونــی و خونریزی هــای جزیــی در پوســت و غشــاهای موکوســی باشــد.
دوره کمــون از 12 ســاعت تــا 5 روز و معمــولا بیــن 12 تــا 72 ســاعت اســت. انتقــال از مســیر دهانــی – مدفوعــی اســت. کلــی باســیل اغلــب بــا آب و غــذا حمــل می شــود. در اکثــر حــالات، درمــان وابســته بــه علائــم بیمــاری مایعــات و ضــد اســهال ها مــورد نیــاز اســت و در عفونت هــای شــدیدتر ممکــن اســت آنتی بیوتیک هایــی نظیــر تتراســایکلین و کرامفنیــکل ضــروری باشــد.
عفونت آریزونا یا آریزونوز
عفونت هــای آریزونــای به وســیله باکتــری ســالمونالآریزونا ایجــاد می شــود و در سرتاســر جهــان دیــده می شــود. ایــن بیمــاری مکــرراً در پرنــدگان و خزنــدگان ایجــاد می شــود ولــی احتمــالا کلیــه حیوانــات مســتعد هســتند. جوانترهــا بیشــتر در خطــر ابتـلـا هســتند.
در اکثــر گونه هــای طیــور ســالمونالآریزونا ســبب کاهــش در تولیــد تخــم و جوجــه درآوری می شــود. جوجه هــا و نیمچــه هــا، ضعــف، لــرزش و کماشــت هایی را نشــان می دهنــد. شــیوع بیمــاری در جوجــه مرغ هــا، بوقلمون هــا و قناری هــا میتوانــد تلفاتــی تــا حــد 60% داشـته باشـد.
در انسـان، اسـهال رایج تریـن علامـت اسـت. بسـیاری از عفونت هـا تحـت بالینــی هســتند. ســپتی ســمی می توانــد در افــرادی کــه سیســتم ایمنــی شــان به خوبــی کار نمی کنــد رخ دهــد. دوره کمــون 6 تــا 72 ســاعت اســت، اگرچــه 12 تــا 36 ســاعت معمول تــر اســت.
انتقــال از راه دهانــی – مدفوعــی اســت. در برخــی مواقــع انتقــال از طریــق تخــم صــورت می گیــرد. پرنــدگان آلــوده می تواننــد بــه مــدت طولانــی حامــان روده ای باشــند. آنتی بیوتیکهــای متعــدد تلفــات را کاهــش می دهنــد امــا روده هــای حامــل را پــاک نمی کننــد. ســالمونالآریزونا نســبت بــه اکثــر ســالمونالها مقاومــت و تاب و تــوان کمتــری دارد ولــی می توانــد بــرای ماههــا در خــاک، خــوراک و آب باقــی بمانــد.
انسفالیت (التهاب مغزی ) اسبی (EEE)
انســفالیت )التهــاب مغــزی( اســبی (EEE) به وســیله RNA ویروســی از جنــس آلفاویــروس و خانــواده توگاویریــده ایجــاد می شــود. آن می توانــد به طــور همــه گیــری در پــرورش تجــاری قرقاول هــا، جوجــه مرغ هــا، بلدرچیــن بــاب وایــت، اردک هــا، بوقلمون هــا و اموهــا رخ دهــد. شــکم درد و اســهال خونــی از آشــکارترین علائــم آن اســت. پشــه حامــل آن اســت. ایــن ویــروس در یــک چرخــه پشــه – پرنــده دور می زنــد کــه در آن گنجشک ســانان )نظیــر پرســتوها، ســارها، فنچ هــا و چــی چــاغ( شــایع ترین منبــع به حســاب می آینــد.
پشــه های آلــوده کــه روی پرنــدگان، اســبها و انســان تغذیــه می کننــد بیشــتر عفونــت و آلودگــی را پخــش می کننــد. در قرقاول هـا آلودگـی اولیـه پشـه ناقـل اسـت ولـی بـا خودخـوری و نـوک زدن پراکنـش بیشــتری رخ می دهــد. در مناطقــی کــه فصــل پشــه طولانــی اســت ایــن وضعیــت در تمــام طــول ســال رخ می دهــد.
EEE معمــولا افــراد بــا ســنین زیــر 15 یــا بــالای 50 ســال را تحــت تأثیــر قــرار می دهــد. در بزرگســالان شــروع ناگهانــی تــب بــالا، ســر درد، اســتفراغ و بی حالــی وجــود دارد کــه به ســرعت به صــورت ســفتی گــردن، تشــنج، گرفتگــی عضلــه، هذیان گویــی، رعشــه، گیجــی و کومــا بــروز می کنــد. در بچه هــا معمــولا تــب، ســردرد و اســتفراغ بــه مــدت 1 تــا 2 روز دیــده می شــود. پــس از بهبــود ظاهــری، انسـفالیت (التهـاب مغـز) بـا شـروع و ادامـه شــدید تشــخیص داده می شــود. تأخیــر یــا کنـدی عصبـی یـا سـایر پیامدهـای عصبـی مانـدگار در افـراد بازمانـده معمـول هسـتند.
بیماری سل پرندگان یا توبرکولوز
توبرکولوز پرنـدگان توسـط مایکوباکتریـوم اوویــوم ایجــاد می شــود کــه به طــور نزدیکــی بــا باکتــری توبرکولــوز گاوی و انســانی ارتبــاط دارد. در پرنــدگان مایکوباکتریـوم اویـوم بیمـاری ضعیف کننده حـادی بـا گرهک هـای کوچـک سـل مانند ایجــاد می کنــد. در انســان مایکوباکتریــوم می توانــد عفونت هــای زخمــی موضعــی را بــا آمــاس موضعــی گره هــای لنفــاوی ایجــاد کنــد.
ایــن عفونــت در افــرادی کــه سیسـتم ایمنـی آنهـا خـوب کار نمی کنـد، شــدیدتر اســت. مایکوباکتریــوم اویــوم بــا بلــع غــذا یــا آب آلوده شــده توســط فضـولات پرنـدگان مبتلـا پخـش و پراکنـده می شــود. گله هــای طیــور مســلول بایسـتی جمعیـت زدای شـوند. درحالی کـه اکثــر عفونت هــای مایکوباکتریــوم هــا بــا آنتی بیوتیــک قابــل درمــان هســتند. عفونـت مایکوباکتریـوم اویـوم یـک اسـتثنا اســت. درواقــع، مایکوباکتریــوم اویــوم در برابــر آنتی بیوتیکهــا بســیار مقــاوم اســت. جراحــی و برداشــتن گــره لنفــاوی اغلــب به منظــور حــذف عفونــت ضــروری اســت.
منبع: مجله کشت و صنعت
